Kiedyś warzywa zajmowały drugą pozycję w Piramidzie Zdrowego Żywienia, zaraz po produktach zbożowych. Dziś stanowią jej podstawę. Zmiany te są wyrazem postępu w naukach medycznych, uwzględniają wyniki najnowszych badań naukowych, a także rekomendacje uznanych światowych ośrodków eksperckich. Wykazano, iż najwyższy udział warzyw w diecie wiąże się z lepszym zdrowiem.
To szczególnie ważne, kiedy zarówno w Polsce, jak i na świecie mamy tak duży problem z nadmierną masą ciała i rozwojem chorób dietozależnych. Zewsząd atakują nas takie związki jak cukier, sól, tłuszcz, akryloamid, karcinogeny, kwasy tłuszczowe trans, dym tytoniowy i inne zanieczyszczenia. O zdrowotnych właściwościach warzyw piszę w swojej książce „Jedz zielone” Hanna Stolińska-Fiedorowicz.
Warzywa stanowią pewnego rodzaju parasol ochronny zmniejszający szkodliwy wpływ tych związków na nasz organizm. Jest tak dlatego, że warzywa są źródłem wielu cennych składników o udowodnionym działaniu ochronnym, prewencyjnym, a nawet leczniczym. Mówimy przede wszystkim o profilaktyce rozwoju stanu zapalnego, który oskarża się obecnie o wspieranie rozwoju nadmiernej masy ciała, chorób układu sercowo-naczyniowego, zaburzeń gospodarki węglowodanowej, chorób stawów i – co ważne – niektórych nowotworów.
Warzywa a choroby układu krążenia
Warzywa są najbogatszym źródłem witamin i składników mineralnych, cechują się niską gęstością energetyczną, zaś wysoką gęstością odżywczą. Ich wysokie spożycie koreluje ze zmniejszonym ryzykiem rozwoju chorób serca, udaru oraz nadciśnienia tętniczego.
Do najważniejszych zalicza się warzywa i owoce o barwie zielonej, czerwonej, pomarańczowej i żółtej, które są najbardziej skoncentrowanym źródłem karotenoidów, flawonoidów, witamin C i E, selenu, kwasu foliowego oraz innych związków o działaniu antyoksydacyjnym. Składniki te redukują stres oksydacyjny w komórkach, poprawiają profil lipidowy we krwi oraz wrażliwość tkanek obwodowych na insulinę, obniżają ciśnienie tętnicze krwi, polepszają regulację homocysteiny, usprawniają funkcję naczyń krwionośnych mięśnia sercowego oraz zmniejszają agregację płytek krwi. Zwiększenie podaży witamin antyoksydacyjnych podwyższa aktywność enzymów przeciwutleniających.
Wykazano, iż każda dodatkowa porcja warzyw i owoców zmniejsza ryzyko chorób serca, odpowiednio, o 4% i 7%. Suplementacja diety witaminami antyoksydacyjnymi nie wpływa na redukcję występowania incydentów sercowo-naczyniowych, chyba że jest ona przyjmowana przez okres nie krótszy niż pięć lat.
W badaniach stwierdzono, że w grupie osób spożywających większą ilość warzyw liściastych i owoców bogatych w witaminę C ryzyko chorób układu krążenia było niższe o 30% w stosunku do grupy z najniższym ich spożyciem. Dodatek warzyw i owoców w każdym posiłku obniżył ryzyko choroby niedokrwiennej serca o 4%, a udaru mózgu o 6%.